Koppenberg: de keikop van Vlaanderen
Koppenberg: de keikop van Vlaanderen
19/07/2020
De Koppenberg geniet stevige faam in wielerkringen. Op de bult van Melden wordt jaarlijks hevig strijd geleverd door de allerbesten in de Ronde van Vlaanderen. De reputatie van de Koppenberg was en is nog steeds niet onbesproken.
Tot en met 2019 stond de Koppenberg 29 keer op de wegwijzer van de Ronde van Vlaanderen, in twee periodes. Al na de eerste doortocht in 1976 toonde het monster van Melden zijn ware aard. Het peloton en de begeleidende karavaan werden zonder mededogen in chaos gestort. De Koppenberg leek een dwangbuis. De nauwe doorgang door de holle weg, spekgladde kasseien die als losse tanden op de helling leken gegooid, het gebrek aan kennis en discipline bij de organisatie, vallende ‘zwaantjes’, auto’s in de file en het onbeholpen medeleven van duizenden toeschouwers zorgden voor tumultueuze taferelen. Merckx te voet … de koerswereld stond er met open mond naar te gapen. ‘Schrappen die handel!’ was de meest gehoorde kreet. Kranten en televisie smulden ervan. De Koppenberg bleek een splijtzwam.
Jaar na jaar overleefde deze bult de storm. Spektakel won het van sportieve logica. De koers kon worden gesaboteerd, maar dat werd door de vingers gezien. Twaalf edities lang, tot in 1987 het incident met Jesper Skibby de wereld rondging en de organisatie met de rug tegen de muur zette. De Koppenberg werd voor eeuwig en één dag verbannen naar de donkerste annalen van de koers. Zo leek het.
Verdwaalde wielertoerist
Vijftien jaar bleef het stil. Het Steengat vervulde de rol waarvoor hij al in de 18de eeuw was geplaveid. Als landbouwweg. De bermen geraakten overwoekerd, de kasseien toegedekt met gras, modder en mos. Konijnen en fazanten werden enkel opgeschrikt door het getuf van tractoren en landbouwmachines. Af en toe waagde een verdwaalde wielertoerist zich aan de klim.
In 2002 herrees de Koppenberg in al zijn glorie. Wat niemand voor mogelijk had gehouden, gebeurde … de bult werd weer in het parcours van de Ronde opgenomen. Kosten noch moeite werden gespaard om een debacle bij voorbaat te ontmijnen. Met resultaat. De doortocht verliep feilloos. Eenzame vluchter Erwin Thijs kreeg de primeur. Het peloton volgde vlot, toeschouwers kregen de beste plaatsen en de televisie bracht het geheel aardig in beeld. Iedereen tevreden. Na elke editie werd de aanpak verfijnd waardoor de controverse vandaag is verdwenen.
Al zie je nog steeds renners te voet naar boven ‘kluunen’, maar de warboel is er vandaag niet meer. Gelukkig wordt zuinig omgesprongen met de beruchte helling. Eén koers per jaar – de Ronde – en één cross – de Koppenbergcross – maken dat het icoon niet opgebrand geraakt.
Eén keer moest de Koppenberg aan de kant worden gelaten, in 2007. Omdat de restauratie eind 2001 volgens de historische regels van de kunst was uitgevoerd – de stenen lagen in een zandbodem – was het wegdek niet bestand tegen het verkeer van de 21ste eeuw. Het gevolg werd snel duidelijk. De kasseien kwamen los, diepe groeven werden zichtbaar, de bodem verzakte. Te gevaarlijk voor de renners. De organisatie maakte van de pauze gebruik om ook het vipgebeuren voorbij de top wat strakker te orkestreren. Waarna het steilste stuk opnieuw werd aangelegd, in een betonbodem deze keer. Daarmee was de Koppenberg weer goed voor de dienst.
Holle weg
De Koppenberg snijdt bijna loodrecht in de heuvelrug die de Schelde in het zuidoosten flankeert. De officiële straatnaam is Steengat. Voorbij de top en dus ook in de afdaling, is de straatnaam Koppenberg. De Koppenberg is een schoolvoorbeeld van een holle weg, een smal pad waarvan het wegdek lager ligt dan het omliggende land.
Eeuwenlang gebruik van pad, te voet of met paard en kar, leidde tot een natuurlijk erosieproces waardoor de geul ontstond. Het beploegen van de bodem naast de holle weg stuwde de randen omhoog en versterkte het effect. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de flank gebruikt door het Duitse leger als oefenterrein en als strategisch punt met zicht op de Scheldevallei. Daar oefende het elite Sturmbataljon 4 met het nieuwste wapentuig – vlammenwerpers, machinegeweren en … gas – alvorens naar het front te trekken. Bij de bevrijding werd Oudenaarde vanop de Koppenberg bestookt – ook met gas – door de laatste overgebleven Duitse troepen.
Uit: Onze Vlaamse koersen
Onze Vlaamse koersen
Flanders Classics
Ontdek de geheimen en geneugten achter de klassiekers die elke wielrenner op zijn palmares wil hebben. Dokker mee op de kasseien van de Haaghoek, de Paterberg en de Oude Kwaremont, en duik mee de koers in langs de meest legendarische ontsnappingen, valpartijen en overwinningen uit de geschiedenis.
Met speciale aandacht voor de heroïek, het drama en de triomfen van renners door de jaren heen is dit een lees- en kijkervaring om nooit te vergeten.